Выкарыстанне беларускай лацінкі для транслітарацыі нацыянальных геаграфічных назваў на вулічных указальніках у апошнія месяцы 2022-га актыўна крытыкавалі праўладныя актывісты і блогеры, патрабуючы адмяніць гэтую практыку. Улады абмеркавалі праблему 8 снежня на паседжанні Рэспубліканскага савета па гістарычнай палітыцы. Тады пра рашэнні нічога не паведамлялася — нібыта іх не было. Больш за тое, у той жа дзень чыноўнікі запэўнівалі, што транслітарацыя нікуды не падзенецца. Але, відаць, гэта няпраўда. У інтэрнэт трапіў дакумент, які сведчыць, што ўлады ўсё ж вырашылі адмовіцца ад лацінкі.
Дакумент апублікавалі ў адным з тэлеграм-каналаў, Ён уяўляе сабой дакладную запіску аб выкананні даручэння Лукашэнкі. Паводле крыніцы, аналагічныя дакументы рассылаюцца ў розныя дзяржаўныя ўстановы, у тым ліку школы, якія мусяць даць справаздачу пра выкананне — то-бок пра «выключэнне практыкі выкарыстання лацінкі».
Як гаворыцца ў дакуменце, пасля паседжання Рэспубліканскага савета па гістарычнай палітыцы пры Адміністрацыі прэзідэнта яе кіраўнік Ігар Сяргеенка накіраваў Аляксандру Лукашэнку дакладную запіску, дзе выклаў праблему.
Вось што адзначыў Сяргеенка:
- лацінка з дыякрытычнымі (надрадковымі) знакамі выкарыстоўваецца па законе ў адпаведнасці з пастановай Дзяржкамітэта па зямельных рэсурсах, геадэзіі і картаграфіі Рэспублікі Беларусь ад 23 лістапада 2000 г. № 15 «Аб зацверджанні Інструкцыі па транслітарацыі геаграфічных назваў Рэспублікі Беларусь літарамі лацінскага алфавіту»;
- вулічныя ўказальнікі і шыльды з надпісамі на лацінцы з’явіліся ў асноўным у Мінску ў 2014 годзе перад чэмпіянатам свету па хакеі (прыводзяцца фота такіх указальнікаў);
- «апошнім часам выкарыстанне такога напісання выклікае крытыку з боку навуковай супольнасці, патрыятычна настроеных грамадзян, грамадскіх актывістаў і блогераў»;
- у зваротах у дзяржорганы такія асобы канстатуюць «навязванне з дапамогай лацінізацыі беларускай мовы заходніх ліберальных каштоўнасцяў і культурных традыцый», адзначаюць «складанасць успрымання» лацінкі і беларусамі, і замежнікамі, а таксама тое, што ўказальнікі на лацінцы «перагружаюць гарадское асяроддзе».
Як піша далей кіраўнік адміністрацыі, на паседжанні савета па гістарычнай палітыцы ўсе ўдзельнікі, абмеркаваўшы пытанне, пагадзіліся, што лацінка на ўказальніках «ускладняе ўспрыманне інфармацыі і абцяжарвае арыентаванне».
«Пры гэтым было адзначана, што ў яе аснову пакладзены польскі варыянт лацінскай графікі, які з XVI стагоддзя выкарыстоўваўся з мэтай паланізацыі беларусаў разам з навязваннем каталіцтва», — гаворыцца ў дакладной запісцы на імя Лукашэнкі.
У выніку, піша Сяргеенка, савет прыняў рашэнне адмовіцца ад лацінкі.
«З улікам неабходнасці ўмацавання гістарычна-культурнай супольнасці беларускага народа, недапушчэння прасоўвання чужых пісьмовых традыцый і культурных каштоўнасцяў Рэспубліканскім саветам па гістарычнай палітыцы прынятае рашэнне рэкамендаваць мясцовым органам улады выключыць практыку выкарыстання лацінкі ў назвах вуліц і іншых тапаграфічных аб’ектаў і паступова вывесці яе з ужытку, выкарыстоўваючы толькі дзяржаўныя мовы», — гаворыцца ў дакуменце.
Дакладная запіска Сяргеенкі датуецца 14 снежня. Мяркуючы па апублікаваным дакуменце, пасля атрымання гэтай запіскі, 16 снежня, Аляксандр Лукашэнка падпісаў даручэнне № 10/87, якое загадвае дзяржорганам выключыць выкарыстанне лацінкі. І дзяржорганы прынялі гэтае даручэнне да выканання.
Дарэчы, арыгінальную інструкцыю па транслітарацыі геаграфічных назваў, тую самую пастанову Дзяржкамітэта па зямельных рэсурсах, геадэзіі і картаграфіі Рэспублікі Беларусь ад 23 лістапада 2000 г. № 15, цяпер практычна немагчыма знайсці ў адкрытым доступе ў актуальным выглядзе. З сайта Дзяржкамітэта па маёмасці, які кіруе пытаннямі картаграфіі, яе наогул прыбралі.
